Yakın ve güçlü işbirliği

Yakın ve güçlü işbirliği

Bu yılın eylül ayında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Kazakistan’ın yeni cumhurbaşkanının seçilmesinden bu yana ilk kez Kazakistan’ı ziyaret edecek. Yaklaşan toplantı, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasının 30.yıl dönümü ile Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği Antlaşmasının 20.yıl dönümünde gerçekleştireceği için siyasi açıdan büyük önem taşımaktadır.

Uzmanlar, ziyaretin kapsamlı bir stratejik ortaklığın daha da geliştirilmesi için bir itici güç olacağına dikkat çekiyor ve iki ülke arasındaki ilişkilerin son zamanlarda en üst düzeyde parlak bir şekilde canlanmasının önemli olduğunu belirtiyorlar. Bunun kanıtı, Çin Halk Cumhuriyeti liderliğinin ‘Trajik Ocak’ olayları sırasında iç siyasi durumu istikrara kavuşturmak için alınan önlemlere ve ‘Yeni Kazakistan’ı inşa etmek için reformlara verdiği destektir.

Devlet başkanları ve dışişleri bakanları düzeyindeki diyaloglar, yüz yüze görüşmeler, düzenli yazışmalar ve telefon konuşmaları yoluyla gözle görülür şekilde yoğunlaştı. Kazakistan Cumhurbaşkanının Çin ziyareti düzenlendi ve ‘Orta Asya-Çin’ ve BRICS+ formatındaki ülkeleri liderlerinin sanal zirvelerine katılım organize edildi. Şubat ayında iki ülkenin liderleri, ‘siyasi karşılıklı güveni derinleştirme, tam kapsamlı işbirliğini genişletme ve gerçek iyi komşuluk ilişkileri geliştirme’ konusunda anlaştılar.
Uzman topluluğun dikkat çektiği bir diğer önemli gerçek ise, Çin tarafının CICA’daki (Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı/ AİGK) Kazak başkanlığının girişimleri konusunda uzlaşmacı bir tavır almasıdır ve Konferansın uluslararası bir organizasyona dönüştürülmesini resmi olarak desteklemesidir. Sırasıyla, Kazakistan, ‘Tek Çin’ ilkesini destekliyor ve Tayvan’ı Çin Halk Cumhuriyeti topraklarının ayrılmaz bir parçası olarak tanıyor.

İki ülke arasındaki ticari ve ekonomik işbirliği yavaş yavaş pandemi öncesi göstergelere dönüyor. Böylece, sınırdaki tüm kontrol noktalarının işleyişi yeniden başlatıldı, otomobil kontrol noktalarından Kazakistan mallarının ithalatına başlandı, kargo taşımacılığı alanında da olumlu eğilimler göze çarpmaktadır. Bu nedenle, Çin’deki yaygın sokağa çıkma kısıtlamaları, ikili kargo taşımacılığı üzerinde sınırlı bir etkiye sahipti, 2022 yılının 5 ayı için hacim, 332.000 TEU’ya (yirmi ayak eşdeğer birimi) veya 3218 trene ulaştı. Çin Halk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı ile konteynırların iadesi için bir mekanizmanın zamanında geliştirilmesi sayesinde, Çin’den yaklaşık 7 bin Kazak konteyneri ihraç edildi. Demiryolu kontrol noktalarında yaşanan tıkanıklık/ trafik sorunu çözüldü. Her gün ortalama 12-14 tren sınırı geçiyor, bu da belirtilen gereksinimlerine ve mevcut trafik hacimlerine karşılık gelir.

İstatistiksel veriler de ticari ilişkilerin dinamilklerine tanıklık ediyor. Kazakistan Cumhuriyetinin Maliye Bakanlığına bağlı Devlet Gelirleri Komitesi tarafından iletilen bilgilere göre, 2022 yılının Ocak-Mayıs dönemindeki ikili ticaret hacmi 8,8 milyar doları oluşturdu, Kazakistan ihracatı %30,7 artarak 5,1 milyar dolara, Kazakistan’ın ithalatı ise – 3,7 milyar dolara yükseldi.

Çin gümrük noktalarından alınan bilgilere uygun olarak, aynı dönemde, Kazakistan ile Çin arasındaki ticaret cirosu 11,5 milyar dolara ulaştı, burada Kazakistan Cumhuriyetinin ihracatı 6,4 milyar doları ve Çin’den yapılan ithalat 5,1 milyar doları oluşturdu.

Sanayi ve yatırım alanındaki işbirliğine ilişkin olarak ise, yılın ilk yarısında toplam 120 milyon dolarlık çelik kaynaklı boru üretimine ve doğal taş işlemeye yönelik iki proje devreye alındı, toplam 426 milyon dolarlık 156 MW’lık bir üretim lojistik üssü ve bir rüzgar santrali inşaatı için projelerin uygulanması başlatıldı.

Çin’e ihraç edilecek ürün yelpazesini genişletmek için çalışmalar devam etmektedir. Özellikle, bu yılın haziran ayı sonunda, 20 çeşit Kazakistan tarım ürünü Çin pazarına erişime sahip oldu ve Kazakistan Cumhuriyetinin 1046 işletmecisi akredite edildi.

Almatı-Chengdu-Almatı ve Almatı-Urumçi-Almatı güzergahında düzenli yolcu trafiğinin yeniden başlatılması için anlaşmaya varıldı.

Kazakistan ve Çin arasındaki enerji işbirliği, Kazak ve transit petrolün üretimi ve ihracatı alanında, Çin’e transit ve Kazak gazı ihracatı alanında ve sivil nükleer enerji/ güç alanlarında aktif olarak gelişmektedir. Şu anda, Kazakistan’da Çinli şirketlerin katılımıyla toplam 3 milyar dolarlık endüstriyel enerji projeleri uygulanmakta ve geliştirilmekte, ayrıca toplam 772 milyon dolarlık yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi alanındaki projeler uygulanmakta ve yürütülmektedir.

Kültür merkezlerinin karşılıklı olarak açılması konusu aktif olarak destekleniyor, Xi Jinping’in Kazakistan ziyareti sırasında ilgili anlaşmanın imzalanması bekleniyor. Ek olarak, Toraigyrov adını taşıyan Pavlodar Teknik Üniversitesinde Çin Bilim ve Teknik Üniversitesinin bir şubesini açma konusu değerlendirilmekte ve bu yılın mayıs ayında, Çin Halk Cumhuriyetinin Dış İşleri Bakanlığından, Çin’in 147 ‘Dünya çapındaki üniversitelerinin birinci sınıf uzmanlık alanlarında’ okuyacak Kazakistanlı öğrencilerin Çin’e gelmesi için temel onayı alındı. Öğrencilerin Çin’e girişi için uygun koşullar yaratmak, insan değişimlerini ve iş bağlantılarını yoğunlaştırmak için, Çin’deki akrabalarını ziyaret etmek için geri dönenler de dahil olmak üzere, Kazakistan Cumhuriyeti vatandaşlarının belirli kategorilerine Çin vizesi verilmesi yeniden başlatıldı.

Bu yıl, Nanning Pedagoji Üniversitesi, L.N.Gumilyov adını taşıyan Avrasya Ulusal Üniversitesi ile işbirliği içinde çift diploma programı başlatacaktır: her iki ülkeden lisans öğrencileri her üniversitede ikişer yıldan eğitim göreceklerdir. Kazakistanlılar Çin Halk Cumhuriyetinden devlet bursları alacaklar ve ücretsiz Çince dil eğitimi alacaklardır.

L.N.Gumilyov adını taşıyan Avrasya Ulusal Üniversitesi temelinde, dünyanın 20 ülkesinde Çin tarafının tam finansmanı ile faaliyet gösteren mesleki ve teknik eğitim kurumları olan ‘Marangozların Atası Lu Ban’ın atölyeleri’ oluşturulması konusu değerlendiriliyor. Bu tür çalıştayların kilit görevlerinden biri, Çin Halk Cumhuriyetinin yurtdışındaki büyük altyapı projelerindeki personel alımıdır. Aynı zamanda, öğrencilere ileride Çin’de bilimin yoğun olduğu alanlarda eğitim alma fırsatı verilir.

Genel olarak, Kazakistan Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki siyasetin, ekonominin ve kültürün çeşitli sektörlerini kapsayan mevcut ilişkiler, her iki ülkenin liderleri tarafından defalarca dile getirilen planlı uzun ortak yolun yanı sıra, devletler arasında çok yönlü karşılıklı yarar sağlayan kapsamlı işbirliğinin gelişiminin açık kanıtıdır.